Leczenie bezsenności

Nie każda gorsza czy nieprzespana noc oznacza, że ktoś cierpi na zaburzenie snu zwane bezsennością. O takim rozpoznaniu decyduje to, jakie ktoś zgłasza trudności ze snem, jak długo i jak często one występują oraz z jakim nasileniem. Szczegółowo na ten temat piszemy w artykule Diagnoza bezsenności.

Najpierw diagnoza bezsenności

Główne objawy bezsenności, to problemy z zasypianiem lub wybudzenia w nocy czy zbyt wcześnie nad ranem, po których trudno jest nam ponownie zasnąć. Jeśli występują one minimum trzy razy w tygodniu (częstotliwość objawów), minimum od miesiąca (czas trwania objawów) i wpływają na nasze gorsze samopoczucie w ciągu dnia (odczuwamy konsekwencje w ciągu dnia), to można już mówić o występowaniu bezsenności. To jednak nie wystarczy.

Następny krok, to ocena, czy nie ma mamy objawów, które wskazywałyby, że cierpimy na inną dolegliwość medyczną. Choroby somatyczne (np. dolegliwości bólowe, zaburzenia hormonalne), zaburzenia psychiczne (np. depresja czy zaburzenia lękowe), czy inne zaburzenia snu (np. zaburzenia okołodobowego rytmu snu i czuwania) mogą powodować problemy ze snem (więcej na temat znajdziesz w naszym artykule Przyczyny bezsenności). Wówczas należy się zająć leczeniem podstawowej choroby. Może być jednak tak, że cierpimy na dwa problemy, zarówno na bezsenność, jak i na inne zaburzenie. Mówimy wówczas o bezsenności współwystępującej (np. bezsenność współwystępująca z zaburzeniami lękowymi). To lekarz, na podstawie zebranego wywiadu i wyników zleconych badań, stawia diagnozę. Jeśli spełnione są kryteria rozpoznania bezsenności, to należy ją leczyć jako odrębny problem, nawet jeśli współwystępuje ona z inną chorobą. Dlaczego jest to tak ważne? Ponieważ nieleczona bezsenność może się rozwinąć w przewlekłe zaburzenie, co pogarsza jakość naszego życia i wpływa negatywnie na stan zdrowia.

Na czym polega leczenie bezsenności?

O tym jak będziemy leczyć bezsenność u danej osoby będzie decydowała odpowiedź na poniższe pytania:

Czy dana osoba cierpi na inne schorzenia, które wpływają na sen?

Jak pisaliśmy powyżej, odpowiedź na to pytanie będzie wpływała na to czy będziemy leczyć tylko bezsenność, czy też inną dolegliwość.

Jak długo trwają objawy bezsenności, od czego zaczęły się i czy te czynniki nadal są obecne?

Pierwsze bezsenne noce najczęściej pojawią się w reakcji na konkretne wydarzenia (czynniki wyzwalające). Najczęściej jest to stres, problemy zdrowotne lub zmiany dotyczące snu (np. zmiana warunków do spania). Gdy te początkowe przyczyny ustąpią, lub się do nich zaadaptujemy, u wielu osób sen wraca do normy. Mówimy wówczas o bezsenności przygodnej lub krótkotrwałej, która nie jest uważana za zaburzenie, a raczej za reakcję organizmu na zmiany. Jest to jedyna postać bezsenności, w której można stosować leki nasenne, traktując je jako wsparcie na krótkotrwały okres. Przy bezsenności przewlekłej (a taką rozpoznajemy gdy objawy utrzymują się przynajmniej od miesiąca), pozostanie tylko przy lekach nasennych będzie błędem.

Jeśli czynniki, które zapoczątkowały bezsenność  nadal są aktywne i wyraźnie wpływają na nasz sen, w terapii powinno dążyć się do ich eliminacji (np. leczenia choroby, która wpłynęła na pogorszenie snu) lub wzmocnienia umiejętności radzenia sobie w danej sytuacji (np. gdy zmierzamy się ze stresującymi dla nas wydarzeniami, co odbija się na śnie).

Jak dana osoba radzi sobie z bezsennością?

Jest to ostatnie, ale kluczowe pytanie w terapii bezsenności. Na wcześniejsze pytania możemy udzielić odpowiedzi przeczącej. Ktoś może nie mieć innych chorób (pytanie 1) lub mogą  nie być już obecne czynniki, które zapoczątkowały problemy ze snem (pytanie 2). Jednak każdy, kto zmaga się z bezsennymi nocami, próbuje sobie z tym jakoś poradzić. Przyjrzenie się tym sposobom daje możliwość pełnego leczenia bezsenności i dotarcia do przyczyn, które obecnie mogą odpowiadać za problemy ze snem. Jeśli ktoś cierpi na  bezsenność przewlekłą, to najprawdopodobniej to, co robi jest nieskuteczne i trzeba mu podpowiedzieć jak skierować sen na właściwe tory i jak odzyskać zdolność do samodzielnego zasypiania.

Poznawczo-behawioralna terapia bezsenności (CBT-I)

Leczenie bezsenności zawsze powinno zawierać naukę zdrowych sposobów radzenia sobie z bezsenną nocą, które prowadzą do rzeczywistej i długotrwałej poprawy snu. Tym właśnie zajmuje się poznawczo-behawioralna terapia bezsenności. Eksperci medycyny snu są tu zgodni i zalecają CBT-I każdemu, kto zmaga się z bezsennością. Dlaczego?

1) bezsenność może się łatwo utrwalać

W obliczu gorszej nocy wiele osób podejmuje działania, które często stosowane, wcale nie pomagają, lecz przyczyniają się do pogorszenia snu. Pozostawanie w łóżku, gdy nie może się zasnąć, wcześniejsze kładzenie się spać po gorszej nocy, odsypianie nad ranem, czy przyjmowanie leku nasennego przed pójściem spać, to przykłady takich działań, które, choć stosowane w dobrej wierze, z czasem przyniosą odwrotny do zamierzonego efekt – napędząjąc bezsenność. Gdy bezsenność się pogłębia, wzrasta poczucie, że nie mamy wpływu na swój sen. Pojawia się martwienie z powodu bezsenności i nadmierne koncertowanie na temacie snu, co dodatkowo utrudnia prawidłowy sen. Techniki CBT-I mają za zadanie przerwać to błędne koło objawów i usunąć czynniki, które utrwalają bezsenność. Więcej na temat tego, na czym polega ta terapia piszemy w  artykule Poznawczo-behawioralna terapia bezsenności.

2) w CBT-I dąży się do odzyskania naturalnego, zdrowego snu

Każdy człowiek ma zdolność do samodzielnego spania. Zmagając się bezsennością często mamy poczucie, że nie potrafimy już spać, jednak ta zdolność pod spodem nadal jest. CBT-I opiera się na rzetelnej wiedzy dotyczącej tego w jaki sposób rzeczywiście działa sen (a nie na mitach, które często krążą w społecznych przekazach). Techniki stosowane w tej terapii mają za zadanie pobudzić mechanizmy, które wpływają na to, że sen jest głęboki, zautomatyzowany i przewidywalny. Jeśli uczymy się zasypiać tylko po leku, trudno o takie poczucie samodzielności.

3) CBT-I ma wysoką skuteczność

Przeprowadzono wiele badań nad skutecznością CBT-I. Ich wyniki konsekwentnie potwierdzają jej skuteczność i to nie tylko u osób z samą bezsennością, ale także u osób, które obok bezsenności mają inne zaburzenia (np. przewlekłe stany bólowe, depresję). U 70-80% badanych, którzy przeszli CBT-I stwierdza się poprawę snu – skrócenie czasu zasypiania oraz czasu nocnych przebudzeń, a także poprawę samopoczucia w ciągu dnia. Wiele badań wykazało, że CBT-I jest skuteczna nie tylko w formie klasycznej psychoterapii, ale także w wersji online, na przykład w postaci programów do samodzielnej pracy opartych na CBT-I (takich jak goodsleeper.pl). Więcej na temat badań o CBT-I piszemy w artykule Poznawczo-behawioralna terapia bezsenności.

Kiedy stosować leki na sen?

Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Badań Nad Snem są następujące: leczenie farmakologiczne bezsenności powinno być stosowane dopiero po wprowadzeniu CBT-I lub w przypadku, kiedy terapia ta jest niedostępna.

Błędem jest ograniczenie leczenia wyłącznie do farmakoterapii. Jeśli dana osoba nie nauczy się zdrowych strategii radzenia sobie z bezsennością, jeśli będzie trwała przy błędnych nawykach, to jest spora szansa, że po odstawieniu leków jej sen się pogorszy

To lekarz decyduje czy i jakie leki zastosować. Musi wziąć pod uwagę stan zdrowia danej osoby, przyczyny bezsenności oraz czas trwania objawów. Szczegółowo na temat różnych grup leków stosowanych na bezsenność piszemy w artykule Bezsenność a leki.

Najczęściej stosowane są leki z dwóch grup: 1) leki typowo nasenne (takie jak zolpidem, zopiklon czy zaleplon) oraz 2) leki przeciwdepresyjne (takie jak mianseryna, mirtazapina czy trazodon). Pierwsza grupa leków jest zarejestrowana do leczenia bezsenności przygodnej i krótkotrwałej. Leki te stosuje się przez krótki czas, nie dłużej niż przez miesiąc, gdyż inaczej występuje ryzyko, uzależnienia. Druga grupa leków (przeciwdepresyjnych) może być przyjmowana przez dłuższy czas i jest stosowana przy bezsenności przewlekłej. W przypadku bezsenności stosuje się leki przeciwdepresyjne w małych dawkach. Jeśli jednak u danej osoby stwierdza się występowanie innych zaburzeń natury psychicznej, dawka leku będzie już większa, np. taka jaka jest zalecana do leczenia depresji czy do zaburzeń lękowych.

Kto leczy bezsenność?

Większość osób z bezsennością nie zgłasza się z tym problemem do specjalisty. Ci, którzy szukają pomocy, najczęściej  udają się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Ze względu na ograniczony czas wizyty, takie leczenie zwykle sprowadza się do przepisania leku. Jest objawowe, a nie przyczynowe. Lekarz POZ może jednak doradzić nam do jakiego specjalisty udać się z naszym problemem.

Ponieważ bezsenność najczęściej wiąże się czynnikami emocjonalnymi, większe możliwości skutecznej pomocy, niesie wizyta u psychiatry, czyli lekarza, który zajmuje się pomocą w obszarze zdrowia psychicznego oraz u psychoterapeuty. Psychiatra oceni czy nie mamy innych zaburzeń psychicznych, wpływających na sen i jeśli to wskazane dobierze odpowiednie leczenie farmakologiczne. Psychoterapeuta  pomoże nam poradzić sobie z problemami i emocjami, które przeżywamy.

Poznawczo-behawioralna terapia bezsenności jest główną metodą leczenia tego zaburzenia snu, dlatego z bezsennością najlepiej jest udać się do psychoterapeuty specjalizującego się w CBT-I. Niestety takich psychoterapeutów jest zdecydowanie za mało, w porównaniu do ilości osób, które zmagają się z bezsennością. Takie leczenie oferują głównie specjalistyczne poradnie leczenia zaburzeń snu, których w Polsce jest zaledwie klika.

Z tego względu eksperci medycyny snu szukają rozwiązań, które pomogą zwiększyć dostępność CBT-I. Jednym z nich są programy CBT-I dostępne online (takie jak goodsleeper.pl). W badaniach wykazano, że są one skuteczne i pomagają poprawić sen (patrz artykuł Poznawczo-behawioralna terapia bezsenności).

Autor
Dr n. med. Małgorzata Fornal-Pawłowska
Dr n. med. Michał Skalski

Masz problemy z bezsennością?

Skorzystaj z naszej aplikacji do terapii bezsenności.

10-dniowa gwarancja satysfakcji albo zwrot pieniędzy.

Dowiedz się więcej o bezsenności

  • Skuteczność aplikacji goodsleeper.pl

    Aplikacje medyczne przechodzą specjalne procedury, które mają ocenić ich skuteczność i bezpieczeństwo stosowania. Są opracowane przez ekspertów specjalizujących się w leczeniu danego schorzenia i mają pomóc wprowadzić metody terapii, które są zalecane na dany problem. Taka właśnie jest nasza Terapia Bezsenności. Opiera się na głównej metodzie leczenia tego zaburzenia snu – terapii poznawczo-behawioralnej bezsenności (CBT-I) i przeszła badanie potwierdzające jej skuteczność w walce z bezsennością. Zapraszamy do lektury artykułu na ten temat.

  • Aplikacje do poprawy snu a tradycyjne leczenie bezsenności

    W dobie cyfryzacji, również świat medycyny staje się coraz bardziej zdigitalizowany. Na rynku pojawia się rozmaite aplikacje, które mają wspomagać proces leczenia różnych chorób. Wiele osób podchodzi jednak sceptycznie do takich rozwiązań. Uważają oni, że aplikacja nie może zastąpić tradycyjnego leczenia, że nie uwzględni ich indywidualnych problemów, a tym samym nie pomoże. Ile jest w tym prawdy? W jaki sposób działają aplikacje cyfrowe na bezsenność?

  • Skuteczność terapii bezsenności

    Głównym leczeniem zalecanym w przypadku bezsenności jest terapia poznawczo-behawioralna. Metoda ta prowadzi do istotnej poprawy snu, co potwierdzono w wielu badaniach prowadzonych na całym świecie. Jaka jest jej skuteczność i kto może skorzystać z tej terapii?